Kuchnia Pięciu Przemian

W czasie doskwierającego upału oraz dużej wilgotności powietrza nasze organizmy domagają się ochłody. Szukamy wszelkich możliwych rozwiązań: zimnych napojów czy lodów. Często nie wiemy o tym, że niektóre produkty, które spożywamy również mają właściwości chłodzące lub rozgrzewające. Wielokrotnie ta mądrość wywodzi się z kuchni tradycyjnej rozmaitych kultur opracowywanej przez wieki, bazującej na instynktownej wiedzy o doborze produktów w zależności od pory roku, warunków klimatycznych oraz cech indywidualnych danego organizmu. Tradyjcę tę reprezentuje Kuchnia Pięciu Przemian.

Krajem, w którym kuchnia nierozerwalnie łączona jest z troską o zdrowie - są Chiny. Chińczycy rozwinęli i opracowali sposoby odżywania poprawiające stan zdrowia zarówno w sferze psychicznej, jak i fizycznej, bazując właśnie na odpowiednich składnikach żywieniowych. Chińscy lekarze i znachorzy od tysiącleci badali zbawienny wpływ roślin oraz innych produktów spożywczych na ludzki organizm. Tworzono też odpowiednie kompozycje smaków i składników mające na celu zadbanie zarówno o ciało jak i o umysł człowieka. Doskonale obrazuje to koncepcja Kuchni Pięciu Przemian wywodzącej się z tradycyjnej kuchni i medycyny chińskiej. Gotowanie i kultura spożywania posiłków według Kuchni Pięciu Przemian ma swoje korzenie również w jednym z najważniejszych nurtów filozoficzno-religijnych Chin, a mianowicie w taoizmie. Ta filozofia głosi równowagę miedzy duszą a ciałem, a także zakłada, że rzeczy, w przypadku Kuchni Pięciu Przemian - jedzenie, mają swoją naturalną moc i energię i należy wykorzystywać ich naturalne właściwości. Ten sposób odżywania stał się też sposobem na leczenie rozmaitych schorzeń. Można więc powiedzieć, że tradycyjna kuchnia chińska i wywodząca się z niej Kuchnia Pięciu Przemian oraz medycyna uzupełniają się wzajemnie.

Kuchnia Pięciu Przemian zaleca życie według rytmu, jaki ustala nam sama przyroda. Procesy zachodzące w naturze mają nierozerwalny wpływ na nasze emocje, umysł i energię. Powinny one też wpływać na naszą kuchnię i sposób odżywiania się. Każdą z Pięciu Przemian obrazuje inny żywioł, pora roku, smak, a nawet organ. Wszystkie Pięć Przemian powinny znaleźć się w harmonijnej odżywczej diecie. Przemiany następują po sobie zataczając krąg. Tak jak w przyrodzie po wiośnie następuje lato, tak tutaj po Przemianie Drzewa, która przypisana jest wiośnie i nowej energii budzącej się do życia - następuję Przemiana Ognia czyli lato. Drzewo jest zarzewiem dla ognia, który dalej rozprzestrzenia siły życiowe i daje napęd do dalszych działań. Każda z Pięciu Przemian obecna jest także w procesie gotowania pod postacią pięciu smaków: kwaśnego, gorzkiego, słodkiego, ostrego i słonego. Tak wiec, aby nasz organizm mógł należycie pracować musimy zbadać jego słabe i mocne strony, a następnie poprzez odpowiednio dobrane składniki z każdej z Przemian, opracować harmonijny posiłek w zgodzie z rytmem natury. Aby w pełni zrozumieć, jakie właściwości przypisane są określonym składnikom spożywczym należy zaopatrzyć się w specjalne tabele pozwalające określić smak, jego zalety oraz kolejność dodawania tych składników do potrawy.

Poniżej zestawienie, według którego można określić, w jakiej kolejności Przemiany następują po sobie i za co odpowiadają.

Ważną zasadą Kuchni Pięciu Przemian jest spożywanie warzyw i owoców sezonowych, które dojrzewają w danej strefie klimatycznej i o danej porze roku. Odnosząc to do klimatu umiarkowanego, w jakim znajduje się Polska, raczej nie powinniśmy jadać ananasów, bananów czy innych egzotycznych owoców i warzyw. Należy wybierać nasze jabłka, pomidory, sałatę, kapustę. Powinnyśmy jeść także adekwatnie do wieku, istniejących problemów z naszym zdrowiem, a także naszego zapotrzebowania na określone grupy produktów. Jedzenie powinno być traktowane tak jak lekarstwo. Należy także słuchać swojego instynktu i bacznie obserwować reakcje organizmu na dane składniki, aby móc uzupełniać potrzebne lub ograniczać te zbędne. W Kuchni Pięciu Przemian stawiamy głównie na regularne i przemyślane odżywianie się bez produktów ciężkostrawnych oraz na spożywanie ciepłych posiłków przynajmniej 3 razy dziennie, gdyż właśnie ciepłe dania i napoje pobudzają nasze trawienie i są lepiej przyswajane przez organizm.

Cechą interesującą i bardzo istotną, dopełniającą wszystkie Pięć Przemian jest podział na produkty w zależności od energii jaką ze sobą niosą. Produkty dzielone są na: gorące, ciepłe, neutralne, zimne i chłodzące, które w okresie upałów lub mroźnych dni szczególnie mogą nas zainteresować. Ten podział przydaje się zarówno podczas określonych pór roku w celu rozgrzania lub schłodzenia naszych organizmów, jak również stosować go można indywidualnie, wtedy kiedy dana osoba ma skłonności do nadmiernego odczuwania chłodu lub gorąca. W każdej z przemian znajdziemy składniki niosące ze sobą określoną energię. Ważnym jest, aby nie nadużywać produktów zimnych oraz gorących. Najbezpieczniej oscylować w obrębie trzech: chłodnych, neutralnych i rozgrzewających. Latem np.: kiedy dokucza nam upał warto w swoich posiłkach zamieścić owoce i warzywa mające właściwości chłodzące takie jak z Przemiany Ognia - sałata, z Przemiany Ziemi: brokuły, papryka, pieczarki, szpinak, z Przemiany Metalu: rzodkiewka, rzeżucha. Do wyjątkowo zimnych należą: z Przemiany Drzewa: kiełki pszenicy, cytrusy, ananas, z Przemiany Ziemi: ogórek, awokado, melon, arbuz i z Przemiany Wody np: sól. Natomiast do bardzo gorących należą wszelkie ostre przyprawy, alkohol wysokoprocentowy, czy tłuste mięsa takie jak baranina.

W różnych strefach klimatycznych będziemy używać więcej lub mniej danych składników, aby nie wyziębić lub nie przegrzać naszych organizmów. Także na przykładzie tradycyjnej kuchni krajów europejskich o ciepłym klimacie takich, jak: Grecja, Włochy, Bułgaria - widać instynktowne wyczucie doboru produktów spożywczych przez mieszkańców tego regionu. Wybierają oni częściej produkty wychładzające: ogórki, jogurt, melony, pomidory, sałatę. Śledząc tradycyjne kuchnie różnych krajów, nie tylko azjatyckich, widać, że umiejętność dobierania odpowiednich składników spożywczych do pory roku czy innych zasad żywienia opierają się na starych tradycyjnych metodach.

W Kuchni.tv polecamy szereg programów poświeconych tradycyjnej oraz bardziej współczesnej kuchni chińskiej. W wielu z nich możemy zaobserwować elementy przemycane z Kuchni Pięciu Przemian. Inspirującymi są programy takie jak: Kylie Kwong - gotowanie z sercem, Kylie Kwong - czysta magia, Ken Hom i kuchnia chińska. Nowością wartą polecenia, traktującą o bogatej kulturze chińskiej, kuchni tradycyjnej oraz wykwintnej cesarskiej jest dokument Kulinarne sekrety zakazanego miasta. Natomiast o wspaniałym smaku i tajemnicach przyrządzania dań chińskich opowie dokument Skarby kuchni chińskiej.Kuchnia chińska od wieków zaliczana jest do najzdrowszych, więc warto bazować na mądrości i doświadczeniu tego narodu i wprowadzić chociażby niektóre z zasad do własnej kuchni.

Literatura godna polecenia:
Barbara Temelie, Beatrice Trebuth „Gotowanie według Pięciu Przemian”
Barbara Temelie "Odżywianie według Pięciu Przemian"
Ewa Dobek, Tomasz Guliński "Kuchnia kreatywna czyli gotowanie wg. Pięciu Przemian"